Nad Niemnem to powieść o dwóch rodzinach - Korczyńskich i Bohatyrowiczach. Dzieli ich przepaść. Są przedstawicielami dwóch stanów. U Korczyńskich mieszka młoda Justyna, która zakochuje się z wzajemnością w przedstawicielu Bohatyrowiczów - Janie Bohatyrowiczu. Jan ciężko pracuje, kocha ojczyznę, jest synem powstańca styczniowego. Imponuje to dziewczynie, której bliskie stają się pozytywistyczne hasła "pracy organicznej" i "pracy u podstaw".