Historia uczy, że Luter zapoczątkował reformację, a odpowiedzią Kościoła hierarchicznego (na czele, którego stał papież) była kontrreformacja. Równo uprawnione jest spojrzenie mówiące o dwóch reformach, o reformie protestanckiej i reformie katolickiej. Reforma protestancka to dzieło Lutra, katolicka - soboru w Trydencie na którym biskupi nakazali utworzenie seminarium w każdej diecezji. Reformacja wpłynęła na dynamiczny rozwój kapitalizmu. Kalwinizm nie uważał pożyczania pieniędzy na procent za grzech. O reformacji opowiada poznańska dziennikarka i historyczka Anna Gruszecka.