W Polsce pozytywizm rozpoczyna się od upadku powstania styczniowego w 1864 roku. Ludzie przestawi wierzyć w romantyczne hasła. Wstrząs po krwawym powstaniu zmienił optykę patrzenia na świat. Tzw. młodzi nie stawiają jak romantycy na indywidualizm, interesują ich sprawy ogółu, społeczne. Szanują Mickiewicz i Słowackiego, ale nie podoba im się metafizyka. Nie wierzą, że kolejne powstanie wyzwoli Polskę. Aleksander őwiętochowski pisał w 1873 roku w artykule "Praca u podstaw": U nas, pomimo, że wrodzona łagodność narodu nie posługiwała się nigdy wyrafinowanym tyraństwem (.), postępowanie jednak obywateli z włościanami nie miało nic wspólnego z ojcostwem i opieką. Zawsze pojedynczymi wyrazami tych proporcji był przesąd, szlachecka buta, pogarda, niedbalstwo, a często ekonomskie baty. I dlatego, jeżeli wykładnik dzisiejszych stosunków nie ma być ujemny, powyższe czynniki zmienione być winne na: szkółki, biblioteczki, moralne wpływy, opiekę i tym podobne dźwignie ludowej oświaty i dobrobytu.