W Polsce panował pozytywizm, w Europie realizm. Realizm jako nazwa epoki literackiej, panującej w Europie od lat trzydziestych do siedemdziesiątych XIX stulecia, dzieli się na dwie fazy: wczesny realizm, za którego twórcę powszechnie uważa się Honoriusza Balzaka (twórcę cyklu Komedia ludzka) oraz realizm dojrzały, zwany również psychologicznym. Realizm dojrzały reprezentowany jest głównie przez Gustawa Flauberta i Fiodora Dostojewskiego. Różnice między realizmem wczesnym a dojrzałym polegają głównie na udoskonaleniu technik narracyjnych i pogłębionej analizie postaci.