Orzeszkowa była typową przedstawicielką nurtu pracy organicznej. Uczyła wiejskie dzieci. Brała udział w służbach pomocniczych w powstaniu styczniowym. Ukrywała i przewiozła Romualda Traugutta. Pisała dosyć słabe powieści propagujące emancypacje kobiet, m.in. "Martę" i "Marię". W późniejszym okresie, dojrzałym, powstaje wielkie realistyczne dzieła m.in. "Nad Niemnem". Przygotowując się do matury warto przeczytać nowelę "Gloria victis" - rzecz o powstaniu styczniowym widzianym z perspektywy drzewa.